| Sažetak | Istraţujući problematiku utaje poreza od strane poreznih obveznika uoĉeno je da je navedeni problem konstantnog karaktera i sveprisutan te da dosada primijenjene ekonomske i socijalne mjere nisu znaĉajno pridonijele sprjeĉavanju utaja poreza. S obzirom da je stalan prihod proraĉuna temelj funkcioniranja drţave a da se kod utaje poreza radi o znaĉajnim iznosima koji se gube u nepovrat razvidno je da se svakim korakom u istraţivanju predmetne problematike sprjeĉavanja porezne utaje moţe utjecati na poboljšanje socijalnog i ekonomskog standarda ţivljenja. Nadalje, ne samo kao istraţivaĉa već i dugogodišnjeg poreznog inspektora koji sudjeluje u otkrivanju poreznih utaja manifestirala se ţelja da se predloţe mjere i radnje od utjecaja na uĉinkovito otkrivanje nezakonitosti u postupku poreznog nadzora. Porezni nadzor je direktna fiskalna mjera kojom se utjeĉe na sprjeĉavanje utaje poreza. Analizom dosadašnjih istraţivanja provoĊenja postupka poreznog nadzora je utvrĊeno da je fokus istraţivanja koncentriran na karakteristike poreznih obveznika koje su u naravi specifiĉnosti objekta kontrole, odnosno poreznog obveznika. MeĊutim, uoĉen je nedostatak istraţivanja u segmentu subjekta kontrole, odnosno poreznog tijela, i njegovog utjecaja na oĉekivani ishod poreznog nadzora tj. otkrivanje nezakonitosti iz ĉega je razvidno da je istraţivanje kompleksnosti provoĊenja inspekcijske kontrole bilo zanemareno. Razlog navedenome obrazlaţe se ĉinjenicom da su podaci o financijskim pokazateljima i poduzetniĉkoj aktivnosti većim dijelom javni i dostupni interesnim skupinama zbog otvorenosti trţišta, dok su informacije o internoj snazi poreznog tijela ograniĉene i javnosti nedostupne kao dio porezne politike svake zemlje. Nastavno na navedeno je razvidno da otkrivanje nezakonitosti, odnosno porezne utaje postupkom poreznog nadzora predstavlja izuzetno kompleksnu problematiku. U ovom radu radu istraţen je problem utjecaja kompleksnosti inspekcijske kontrole na otkrivanje nezakonitosti postupkom poreznog nadzora, što je novi korak u ovom do sada teorijski i empirijski relativno malo istraţivanom podruĉju. Predmet istraţivanja ovog rada obuhvaća utvrĊivanje komponenti inspekcijske kontrole koje uz karakteristike poreznih obveznika tvore kompleksnost provoĊenja inspekcijske kontrole koja utjeĉe na otkrivanje nezakonitosti postupkom poreznog nadzora. Empirijska verifikacija postavljenih hipoteza izvršena je na relevantnom uzorku od 15 392 opservacija, odnosno obavljenih poreznih nadzora u Republici Hrvatskoj. S obzirom da je empirijska verifikacija dokazala istinitost postavljenih premisa da se na otkrivanje nezakonitosti postupkom poreznog nadzora moţe se utjecati dvostrano: odabirom poreznih obveznika (karakteristike poreznih obveznika) i sloţenosti provoĊenja porezne kontrole (komponente inspekcijske kontrole) donesena je konkluzija da kompleksnost inspekcijske kontrole, promatrana od strane poreznog tijela kao subjekta kontrole kroz prizmu komponenti inspekcijske kontrole (broj poreza koji se kontrolira, razdoblje nadzora, trajanje nadzora) te od strane poreznih obveznika kao objekta kontrole kroz njihove karakteristike temeljene na poreznim i financijskim izvješćima (ostvareni prihodi, razlika raĉunovodstvene i porezne dobiti (BTD), negativna izvješća o obvezi PDV-a), utjeĉe na otkrivanje nezakonitosti u postupku poreznog nadzora. Navedenim se potvrĊuje da je uĉinkovit porezni nadzor fiskalna mjera kojom se moţe efektivno i efikasno utjecati na sprjeĉavanje problema utajenog poreza. S obzirom da u dosadašnjoj literaturi nije bilo similarnog istraţivanja ograniĉenje istraţivanja se oĉituje u nedostatku interpretacije komparacije dobivenih rezultata te se smatra korisnim buduća istraţivanja proširiti u vremenskom i prostornom smislu ĉime bi se omogućila usporedivost, kao i mogućnost identifikacije uspješnijih naĉina poboljšanja provoĊenja porezne kontrole s ciljem otkrivanja nezakonitosti i suzbijanja utaje poreza kao neizostavnog problema ekonomske stabilnosti svake zemlje. |
| Sažetak (engleski) | Prior research has established thateconomic and social measures implemented so far have not contributed significantly to the reduction in tax evasion, which remains a persistent and widespread problem. Given that tax revenues are the necessary condition for normal functioning of the state, and given that tax evasion reduces those revenues significantly, it is evident that any step toward understanding prevention of tax evasion could have a positive impact on social and economic conditions in the country. My motivation to propose measures to improve detection of tax evasion stems from my research interests, but also from my long experience as a tax auditor, who participatedin tax audits over the course of many years. Tax audit is a measure used to reduce tax evasion. Past research on tax audits focuses mostly on characteristics of tax payers, i.e. objects of audit. There is lack of research on tax administration, i.e. subject of audit, and their impact on the outcome of tax audit. It follows that the question of impact of subject characteristics on tax audit has been neglected. The reason for this is that, unlike financial information, which is publicly available, internal data of tax administration are limited and confidential, as they represent a part of fiscal policy of every country. Consequently, it is evident that detecting irregularities, tax evasion, reprezents an extremely complicated research question. In this thesis, I analyze the impact of tax audit complexity on irregularities detected during a tax audit, providing new evidence in this theoretically and empirically little investigated field. The subject of this research encompasses analyzing the components of tax audits, which together with tax payers' characteristics form complexity of a tax audit. This, in return, impacts the irregularities detected during a tax audit.
Empirical tests of hypotheses were performed on a sample of 15,392 observations, tax audits in the Republic of Croatia. The empirical tests are consistent with the hypotheses that the impact on the likelihood of detection is twofold: through choice of tax payers (characteristics of tax payers) and complexity of conducting a tax audit (components of a tax audit). Given the above we conclude that the complexity of tax audit, derived from the tax administration as audit subject, through components of tax audit (number of taxes audited, period controlled, duration of audit), as well as derived from the tax payer as audit object through its characteristics based on financial and tax reports (revenues, book-tax-difference, negative VAT difference), impact detecting irregularities in tax audit. This confirms that an effective tax audit is a measure which can have an impact on reduction in tax evasion. Given that there is no similar prior research, comparability to other settings represents its limitation, which also represents an opportunity for future work, to expand it geographically and in time, which would, in return enable comparability and possibly identify better ways to improve tax audit, all with purpose of detecting irregularities and reducing tax evasion, the unavoidable problem of economic stability of every country. |
